Lompat ke konten Lompat ke sidebar Lompat ke footer

Tembang Macapat

Sumber: Foto by Canva for Education

Tembang Macapat

A. Pangerten Tembang Macapat

Tembang macapat yaiku tembang tradisional Jawa sing diwaca nganggo patokan paugeran tartamtu. Tembang iki digunakake kanggo nyritakake piwulang, sejarah, lan filsafat urip.

B. Pangerten Guru Gatra, Guru Wilangan, lan Guru Lagu

Saben tembang macapat nduweni paugeran baku, yaiku:

  1. Guru Gatra → Cacahing larik (gatra) ing saben bait tembang.
    • Tuladha: Tembang Kinanthi nduweni 6 gatra, tegese saben bait kagolong 6 larik (baris).
  2. Guru Wilangan → Cacahing wanda (suku kata) ing saben larik.
    • Tuladha: Tembang Sinom nduweni guru wilangan 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 12, tegese saben larik nduweni suku kata sing ditentukan.
  3. Guru Lagu → Swara pungkasan ing saben larik (rima akhir).
    • Tuladha: Tembang Pucung nduweni guru lagu u, a, i, a, tegese saben larik pungkasan kudu miturut rima kasebut.

C. Jinis-Jinis Tembang Macapat lan Paugerane

Tembang macapat nduweni aturan paugeran sing diarani guru gatra (cacahing larik), guru wilangan (cacahing wanda/suku kata), lan guru lagu (swara pungkasan saben larik).

Jinis TembangGuru GatraGuru WilanganGuru Lagu
Maskumambang412, 12, 8, 8a, i, a, i
Mijil610, 6, 10, 10, 6, 6i, o, e, i, i, o
Sinom98, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 8, 12a, i, a, i, a, i, a, i, i
Kinanthi68, 8, 8, 8, 8, 8u, i, a, i, a, i
Asmaradana78, 8, 8, 8, 7, 8, 8a, i, e, a, a, u, a
Gambuh57, 10, 12, 8, 8u, u, i, u, o
Dhandhanggula1010, 10, 8, 7, 9, 7, 6, 8, 12, 7i, a, e, u, i, a, e, u, a, i
Durma712, 7, 6, 7, 8, 5, 7a, i, a, a, i, a, i
Pangkur78, 11, 8, 7, 12, 8, 8a, i, u, a, a, u, a
Megatruh512, 8, 8, 8, 8i, a, i, a, i
Pucung412, 6, 8, 12u, a, i, a

C. Urut-Urutaning Tembang Macapat

Tembang macapat nggambarake tahapan urip manungsa:

  1. Maskumambang → Nalika bayi isih ana ing kandhungan
  2. Mijil → Bayi lair
  3. Sinom → Remaja
  4. Kinanthi → Sinau lan ngudi kawruh
  5. Asmaradana → Tresna lan asmara
  6. Gambuh → Milih dalan urip
  7. Dhandhanggula → Urip kang wis sampurna
  8. Durma → Nglakoni urip kanthi tantangan
  9. Pangkur → Mula wiwit ninggal hawa nepsu
  10. Megatruh → Wektu seda
  11. Pucung → Sajarah urip wis rampung

D. Watak lan Sasmita Tembang Macapat

Saben tembang nduweni watak lan teges tartamtu:

  1. Maskumambang → Sedhih, prihatin
  2. Mijil → Ngemot piwulang, bijaksana
  3. Sinom → Semangat, pangarep-arep
  4. Kinanthi → Panuntun, panggulawenthah
  5. Asmaradana → Katresnan, kepiluan
  6. Gambuh → Cocog, kesepakatan
  7. Dhandhanggula → Kebagusan, kasampurnan
  8. Durma → Serem, keras
  9. Pangkur → Piwulang luhur, ninggal hawa nepsu
  10. Megatruh → Patangisan, pati
  11. Pucung → Gojegan, guyonan

Sumber: 
Nurmiaroh. 2019. Ajeg Basa Jawa Untuk SD/MI Kelas 6. Jombang: CV. Wahana Karya Jaya
OpenAI.9-februari-2025 https://chatgpt.com/c/67a842e2-48d4-8010-8acb-67f56672be71

Posting Komentar untuk "Tembang Macapat"